Trong lịch sử gốm sứ Việt Nam, gốm hoa lam có vị trí quan trọng, được coi là một trong những thành tựu vĩ đại của nền công nghệ gốm Việt Nam, nhất là thời kỳ Lê - Mạc thế kỷ XV - XVI. Gốm hoa lam là tên gọi một loại sản phẩm gốm có trang trí bằng màu xanh lam. Đây không chỉ là màu men xanh lần đầu tiên xuất hiện trên gốm Việt Nam mà còn là sự chuyển đổi cả về phương diện kỹ thuật và nghệ thuật trang trí.
Sưu tập hiện vật gốm hoa lam thời Lê - Mạc thế kỷ XV - XVI tại Bảo tàng tỉnh Nam Định gồm 152 hiện vật được sưu tầm qua các đợt khai quật khảo cổ trên địa bàn tỉnh và từ nguồn hiện vật hiến tặng. Cũng như các loại hình gốm khác, gốm hoa lam thời Lê - Mạc tập trung chủ yếu ở hai loại hình là gốm dùng trong sinh hoạt (chiếm số lượng chủ yếu) như bát, đĩa, bình, lọ… và gốm dùng trong đồ thờ như chân đèn, bát hương. Phần lớn gốm hoa làm được làm từ loại đất sét trắng, được tinh luyện khá kỹ, nung ở nhiệt độ 1300 độ C. Chất liệu tạo mẫu chủ yếu là oxi coban màu xanh lam hay còn gọi là màu chàm, đặc biệt là phương pháp vẽ trang trí dưới men và giữa men của sản phẩm gốm hoa lam tạo nên một hiệu quả kỳ diệu. Khi sản phẩm đã được qua lò nung, hoa văn trang trí thêm phần lung linh sống động. Ngoài lối vẽ bằng màu xanh lam trực tiếp lên sản phẩm, sau này người ta còn sử dụng cả lối trang trí đắp nổi. Đề tài trang trí trên gốm hoa lam thời Lê - Mạc rất phong phú, da dạng. Trên đồ dùng sinh hoạt thường trang trí hoa cỏ thực vật, phong cảnh, hoa văn hình học, sóng nước…; trên đồ thờ trang trí hình rồng, phượng, chữ Hán… Đặc biệt, hầu hết các hiện vật là đồ thờ đều có minh văn (chữ hán). Thời kì này, những làng gốm thủ công mang tính chất chuyên môn hóa. Vai trò của người thợ gốm được đề cao, bằng chứng là người thợ gốm được ghi tên mình và niên đại tạo tác lên sản phẩm. 
Sưu tập gốm hoa lam thời Lê - Mạc thế kỷ XV - XVI tại Bảo tàng tỉnh Nam Định đã phần nào phản ánh xã hội đương thời, một xã hội phát triển với tư duy thẩm mĩ cao. Đặc biệt bộ chân đèn và lư hương thuộc sưu tập gốm hoa lam thời Lê Mạc đã được Thủ tướng Chính phủ công nhận là Bảo vật quốc gia vào đợt 2 ngày 30/12/2013 theo Quyết định số 2599/QĐ-TTg. Đây là một bộ sưu tập độc đáo với những đặc trưng phong phú về đề tài, thủ pháp, kỹ thuật cũng như các mặt giá trị lịch sử, văn hóa và nghệ thuật góp phần làm phong phú vốn di sản văn hóa tại Bảo tàng tỉnh Nam Định cũng như trên quê hương Nam Định - vùng quê giàu truyền thống lịch sử, văn hóa.

Tổng hợp, biên tập
Nguyễn Thị Bích Ngọc
Phòng Trưng bày, Tuyên truyền và Giáo dục

Một số hình ảnh về Sưu tập hiện vật gốm hoa lam thời Lê - Mạc thế kỷ XV - XVI:

Chân đèn và bát hương, thời Mạc, TK XVI


Bát, gốm hoa lam, TK XVI


Đĩa, gốm hoa lam. TK XV