Năm 2022, trên cơ sở đề nghị của UBND thành phố Nam Định, Sở VHTT&DL đã chỉ đạo Bảo tàng tỉnh Nam Định phối hợp với Ban Quản lý Khu di tích Đền Trần - chùa Tháp nghiên cứu xây dựng hồ sơ khoa học đề nghị công nhận bộ tượng Trúc Lâm Tam Tổ là bảo vật quốc gia. Ngày 30/01/2023, Phó Thủ tướng Chính phủ Phạm Hồng Hà ký Quyết định số 41/QĐ-TTg về việc công nhận 27 hiện vật, nhóm hiện vật của nhiều tỉnh, thành phố trên cả nước là Bảo vật quốc gia, trong đó có Bộ tượng Trúc Lâm Tam Tổ của tỉnh Nam Định.
Bộ tượng Trúc Lâm Tam Tổ hiện nay đang được thờ tại Thượng điện chùa Tháp - Phổ Minh thuộc quần thể di tích Quốc gia đặc biệt Đền Trần - chùa Phổ Minh (chùa Tháp), thôn Tức Mặc, phường Lộc Vượng, thành phố Nam Định. Chùa Phổ Minh còn gọi là chùa Tháp, vốn được xây dựng từ thời Lý, mở rộng vào thời Trần, có mối liên hệ mật thiết với Đức vua - Phật hoàng Trần Nhân Tông.
Theo tư liệu và đặc điểm lịch sử, bộ tượng có niên đại từ thế kỷ XVII, hiện trạng còn nguyên vẹn, được tạo tác bằng chất liệu gỗ, sơn son, thếp vàng, khắc họa 3 vị Tổ của thiền phái Trúc Lâm - một dòng thiền tông Việt Nam gồm: Đệ nhất Tổ Phật hoàng Trần Nhân Tông, Đệ nhị Tổ Pháp Loa và Đệ tam Tổ Huyền Quang. Mỗi pho tượng có trọng lượng khoảng 150kg. Hiện nay ở Việt Nam có ba địa phương đang sở hữu bộ tượng Tam tổ Trúc Lâm cổ và nguyên vẹn là chùa Hoa Yên (Quảng Ninh), chùa Vĩnh Nghiêm (Bắc Giang) và chùa Phổ Minh (Nam Định). Tuy nhiên, bộ tượng Tam tổ Trúc Lâm chùa Phổ Minh mang những đặc điểm hoàn toàn khác biệt về chất liệu, tư thế. Ngoài giá trị hiện vật gốc độc bản, hình thức độc đáo, bộ tượng Tam tổ Trúc Lâm còn gắn với lịch sử hình thành, tồn tại chùa Phổ Minh - công trình kiến trúc nổi tiếng thời Trần.
Việc công nhận bộ tượng Tam tổ Trúc Lâm là bảo vật quốc gia có ý nghĩa to lớn, vừa góp phần khẳng định giá trị lịch sử, văn hóa, khoa học của hiện vật tại di tích, đồng thờ góp phần khẳng định giá trị của di tích Quốc gia đặc biệt đền Trần, chùa Phổ Minh - nơi khởi nguồn cho sự hình thành thiền phái Trúc lâm do Đệ nhất Tổ Phật hoàng Trần Nhân Tông sáng lập. Đây là bảo vật quốc gia thứ 5 của tỉnh Nam Định được Chính phủ công nhận.
Phòng Nghiên cứu - sưu tầm
Trần Thị Ngọc Thủy
Một số hình ảnh về Bộ tượng Tam tổ Trúc Lâm:
Tượng Đệ nhất Tổ Phật hoàng Trần Nhân Tông
Tượng Đệ nhị Tổ Pháp Loa
Tượng Đệ tam Tổ Huyền Quang